Al onze elektriciteit en gas komt uit hetzelfde energienet. Echter zit er een groot verschil in de energietarieven, leveringsvoorwaarden en de herkomst van (groene) energie. Het is erg lastig om ‘appels met appels’ te vergelijken indien u als consument daar niet dagelijks mee bezig bent. Op deze pagina meer achtergrond informatie over de energiemarkt en de energiecrisis.
Waarom bestaan er energiemarkt (en)?
Om een constante stroom aan elektriciteit te kunnen garanderen moeten vraag en aanbod met elkaar in evenwicht zijn. Elektriciteit kan op dit moment nog onvoldoende opgeslagen worden. We hebben (internationale)energiemarkten en netkoppelingen nodig om ook het energienet (technisch) in balans te houden (bijvoorbeeld met dynamische uurprijzen).
Liberalisering van de energiemarkt
Vroeger waren er ongeveer 6 energieleveranciers, de zogenaamde nutsbedrijven, waarbij vooral werd gesproken over maatschappijen, omdat er niets te kiezen viel. De regio waarin u gevestigd bent was bepalend voor de energieleverancier die elektriciteit en gas mocht leveren. Deze energiemaatschappijen hadden ook de netwerken in eigendom. Bij de liberalisering werd het netwerkbedrijf en meetbedrijf (verantwoordelijk voor het transport van energie en aanvullende meetdiensten), gesplitst van het energieleveringsbedrijf. Met als gevolg dat er veel nieuwe toetreders op de markt kwamen voor het geliberaliseerde leveringsgedeelte. De door de overheid gereguleerde netwerkbedrijven zijn tegenwoordig verantwoordelijk voor de aanleg, het onderhoud en beheer van het energienetwerk en zorgen voor het transport van elektriciteit en/of gas naar uw woning. De commerciële energiebedrijven die zorgen dus voor de levering en productie van energie. Daarmee konden consumenten voortaan zelf hun energieleverancier kiezen en waren ze niet langer gebonden aan hun regionale energiemaatschappij.
Door het nieuwe grote aantal aanbieders werd de concurrentie op de markt verhevigd. Zo zijn de stroom- en gasprijzen eerst flink gaan dalen én zijn klantgerichte concepten als de slimme meter geïntroduceerd. Er kwamen dus veel nieuwe energiepartijen bij op de markt die veel klanten gingen werven. Doelstelling van de liberalisering was om marktwerking te stimuleren, met lagere energieprijzen en om alles transparanter te maken.
De vraag is echter of de energiemarkt nog wel werkt zoals we bedoeld hebben met de privatisering…
Energiecrisis
Anno 2022 is de energiemarkt sterk in beweging op allerlei fronten en hebben we te maken met een energiecrisis. Vraag en aanbod zijn sinds 2021 onvoldoende in balans door o.a. een schaarste aan de aanbodzijde (gaskrapte) en een sterk fluctuerend (duurzaam) productie aanbod. Door krapte op de energiemarkt is er namelijk sprake van een prijsstijging van gas en elektriciteit. Zo is het besluit genomen om op termijn te stoppen met de gaswinning uit het Groningerveld, en is min of meer afscheid in Europees verband genomen van kolen- en kerncentrales vanwege klimaatdoelstellingen. Tegelijkertijd zijn we (internationaal) wel meer gas gaan gebruiken.
Bovenop deze krapte speelde de oorlog in Oekraïne een belangrijke rol en draaide Rusland de gaskraan steeds verder dicht. Europa wil sindsdien van het Russische gas af en dat betekent dat wij de aankomende jaren toegroeien naar een heel ander energiesysteem. Nederland en Europa worden meer afhankelijk van vloeibaar ‘Liquefied Natural Gas’ (LNG-gas), wat met name wordt aangevoerd per schip en duurder is. Dit is een wereldmarkt en hierbij concurreren we sterk met o.a. werelddeel als Azië.
Dat betekent dus dat er aan de aanbodzijde heel veel verandert en dat gaan we merken de komende jaren. De energietransitie en duurzaamheid is een noodzaak, begrijp me niet verkeerd, maar het systeem van zon, wind en energieopslag (ons vraaggestuurd energienet) is nog lang niet ver genoeg ontwikkeld om leveringszekerheid en betaalbaarheid te garanderen. We hebben dus o.a. in Europa de stap naar fossielvrij in 1 stap genomen, in plaats van noodzakelijke kleine stapjes. Leveringszekerheid en betaalbaarheid zijn we daarmee uit het oog verloren.
Onzekerheid
Er is dus sprake van veel verandering en onzekerheid: sterk fluctuerende prijzen, een sterk fluctuerend productie aanbod (o.a. door de verduurzaming) en energiebedrijven en overheden die in een hoog tempo toekomstplannen bijstellen, nieuwe activiteiten ontwikkelen en op zoek moeten gaan naar nieuwe verdienmodellen. En dan hebben we het nog niet eens over de mogelijke risico`s voor de samenleving betreffende een betrouwbare en betaalbare energievoorziening. We zullen vanwege alle ontwikkelingen en schaarser wordende grondstoffen, echt moeten blijven inzetten op energiebesparing, verduurzaming en circulariteit.
Onderwerp: energiemarkt en energiecrisis
